Het Column-virus
Geplaatst op maart 31, 2001 | Gearchiveerd onder Geen categorie | Comments Off on Het Column-virus
Het zal de lezers van Hedenlands misschien zijn opgevallen dat Hedenlands dit zelf nooit een geen ‘column’ noemt maar een ‘rubriek’.
Hier zijn verschillende redenen voor. De eerste is formeel van aard. Aanvankelijk werd Hedenlands gemaakt door de medewerker wiens naam nog steeds in de kop staat, maar gaandeweg heeft die versterking gekregen van, inmiddels, vijf man (M/V). Die doen eigenlijk al het werk. Zij reizen door het land op zoek naar geschikte onderwerpen, werken de banden uit, bemannen de telefoon, versturen de rekeningen, houden het archief bij, geven de planten water en tikken de stukjes. In zijn hoedanigheid van chef Hedenlands houdt de oorspronkelijke auteur zich eigenlijk alleen nog bezig met zaken als relatiebeheer, de lange-termijnplanning en het voeren van functioneringsgesprekken. In de praktijk komt dit neer op lunchen, dineren en zo nu en dan een lichte werkbrunch.
Dit is geen ongebruikelijke gang van zaken in de pers. Neem de rubriek Stan Huygen’s Journaal in De Telegraaf, waarvan Stan Huygen de productie al jaren geleden heeft uitbesteed aan diverse persbureaus, zodat hij zich fulltime kan wijden aan zijn ware passie, de pantomime.(Zijn echte naam is Rob van Reyn.) Aangezien een column het werk van één persoon behoort te zijn, spreekt Hedenlands dus liever van een rubriek.
Een andere reden is dat de term ‘column’ de laatste tijd vaak ten onrechte wordt gebruikt. Zoals vrijwel alles dat op televisie vertoond wordt dat geen balletjesquizz of politiedrama is tegenwoordig ‘documentaire’ genoemd wordt, ook werkstukken die je eigenlijk zou moeten aanduiden als ‘portret’, ‘beschouwing’ of ‘reportage’ (onlangs hoorde Hedenlands een Endemol-juffrouw verklaren dat zij de ‘mini-documentairetjes voor de Playbackshow’ maakte.), zo worden kranten- of tijdschriftrubrieken van een vaste auteur tegenwoordig vrijwel automatisch tot ‘column’ gebombardeerd. Het column-virus, zou Hedenlands dit willen noemen.
Wat wel een column is en wat niet is moeilijk te bepalen, dat beseft Hedenlands, de Angelsaksische pers hanteert bijvoorbeeld een ruimere definitie dan de Europese, in Engelstalige kranten heet de hengelsportrubriek ook ‘column’, maar om elke poging tot onderscheid dan maar op te geven, dat is Hedenlands iets te gemakkelijk.
De grens ligt ergens bij de vraag wat er eerder was, de schrijver of het onderwerp. Als Jan Blokker over het weer schrijft is dat een column, als de weerman het doet spreek je toch eerder van een rubriek. Max Pam schrijft een column voor NRC Handelsblad en een schaakrubriek voor het Parool. We nemen een theoretisch voorbeeld. Een sportjournalist schrijft wekelijks op een vaste plaats over laten we zeggen schaatsen; dat is een rubriek. Die rubriek is succesvol, de journalist groeit in zijn rol, ontwikkelt een eigen stijl en toon, en wordt op grond daarvan gevraagd wekelijks iets te schrijven over, ik noem maar iets, het vaderschap. Op dat moment kun je van een column spreken. De journalist is columnist geworden. Dat staat los van zijn onderwerp. Zou hij bijvoorbeeld na een tijdje zijn oude schaatsrubriek hervatten, dan noem je dat waarschijnlijk toch een column.
Als Wim Kok elke week op de opiniepagina over het kabinetsbeleid zou schrijven, dan zou je dat geen column moeten noemen, eerder een commentaar. Zou hij ons wekelijks op de hoogte houden van wat er allemaal in zijn kabinet gebeurt, dan zou het een ‘kroniek’ zijn, tenzij hij dat deed in de vorm van dagelijkse notities, dan is de term ‘dagboek’ weer beter van toepassing. Beperkte hij zich tot zijn tijd als FNV voorzitter, dan zou je van ‘memoires’ moeten spreken, enzovoorts. Pas als Kok wekelijks vrijmoedig schreef over alles wat hem bezighoudt, zou je zijn rubriek een ‘column’ moeten noemen.
Een voorbeeld van waar die nuance niet goed wordt aangevoeld is de rubriek van de Ombudsman van de Volkskrant. Een Ombudsman is een benoemde functionaris, een arbiter tussen dupeerder en gedupeerden, en de plek waar hij verslag doet van zijn bevindingen zou Hedenlands geen ‘column’ noemen. De Volkskrant doet dat wel, in de krant staat het eronder, op het internet erboven. Niet alleen de redactie is in verwarring over het wezen van deze rubriek, de Ombudsman zelf ook. Afgelopen zaterdag konden wij bijvoorbeeld lezen dat hij de Volkskrant-columnisten Sanders en Kuitenbrouwer ijdel vindt. Waren daar klachten over binnengekomen? Nee, dus die opmerking was geen uitspraak van de Ombudsman in een zaak, maar de persoonlijke mening van een Ombudsman die is aangestoken door het column-virus.