Gecondoleerd (3)
Geplaatst op januari 20, 2003 | Gearchiveerd onder Geen categorie | Comments Off on Gecondoleerd (3)
‘Van harte’ betekent oprecht gemeend, uit het hart, dat moet in combinatie met gecondoleerd toch kunnen, opperde Hedenlands, maar zo eenvoudig ligt het niet voor iedereen. Annemarie Rood zag haar moeder ‘van harte gecondoleerd‘ op een kaart schrijven, vond het vreemd, toen legde haar moeder het uit en vond ze het ‘toch wel mooi’, maar vanwege die onwillekeurige associatie met vrolijkheid zal zij het zelf toch niet gauw zeggen of schrijven.
Dit zou je het Kornèd-bief Effect kunnen noemen: ook al weet je dat het corned moet zijn, er zijn zoveel mensen die kornèd zeggen, dat je jezelf een hoop gezeur bespaart door je maar aan te passen. Iets kan nog zo deugdelijk zijn, als maar genoeg mensen denken dat er iets aan mankeert, wordt dát hetgeen eraan mankeert.
‘Mijn dochter Sofie wordt 7, gaat trakteren en “de klassen rond”. Dan krijgt ze een grote kaart mee waar de juf of meester een wensje op schrijft wanneer ze hun traktatie in ontvangst nemen,’ schrijft Marian Vis. ‘Ik kijk uit naar die kaarten.’ De eerste juf schrijft: Van Harte!, de tweede: Gefeliciteerd!, en dan wordt het moeilijker. ‘Heel erg gefeliciteerd!’, schrijft Juf 3, ‘Fijne verjaardag’, maakt meester Abdul ervan. En dan, ‘als onvermijdelijke hekkensluiter’, meester Mark: ‘Gefeliciflapstaart!’(‘Hij is nog jong.’)
Marian wil maar zeggen: om als 55e in de rij bij een begrafenis nog iets origineels te zeggen, ‘t is niet te doen. ‘Daar heb je een platitude voor nodig. En om platitudes te ondergaan heb je natuurlijk een goede ruggengraat nodig. Evenzogoed zouden 35 hartroerende, meelevende, persoonlijke woorden nog meer eisen van die ruggengraat. Dat zou je ook niet moeten overkomen.’
Bij het sterfgeval (ook zo’n woord) dat de aanleiding tot deze discussie vormde vermeed ik ‘gecondoleerd’ door iets te zeggen in de trant van: ‘Wat een verschrikkelijke ramp is jullie overkomen.’
‘Hoe vreselijk voor jullie’, ‘het is afschuwelijk’, ‘wat een gemis’, ‘wij zijn er kapot van’, dat zijn zoal de frasen die genoemd worden als alternatief voor ‘gecondoleerd.’ Toch zijn dit geen ‘vertalingen’ van dezelfde boodschap. Condoleren is letterlijk je medelijden betonen (‘con dolore’), terwijl in die alternatieven de nadruk op het lijden van de getroffene ligt, en je kunt je afvragen of je ze daar een plezier mee doet. Of het eerste niet troostrijker is dan het tweede.
Dorine Maalcke verloor op jonge leeftijd plotseling haar man. Ze kreeg veel condoleances, maar, schrijft ze, ‘er waren ook mensen die mij innig omhelsden, diep in de ogen keken en zeiden: “Wat erg voor jullie”. Als kersverse weduwe ben je daar niet tegen opgewassen, en de opgroeiende kinderen al helemaal niet. Van je moeder of iemand anders zeer intiems is dat zeer welkom, maar als je wat verder van iemand af staat kun je veel beter welgemeend condoleren.’ Dorinde wist niet wat gecondoleerd eigenlijk betekent, maar toen de begrafenisonderneemster het haar uitgelegd had ‘waardeerde ik het heel erg dat er zoveel mensen waren om de pijn te delen.’
Als richtlijn voor de keuze iets-persoonlijks-of-gecondoleerd suggereert Dorine: ‘Heb ik diegene ooit eerder omhelsd of gezoend? (Luchtzoenen tellen hier niet mee.) Geef een hand, kijk in de ogen of desnoods verlegen naar de grond en meen wat je zegt, dan kan het nooit een holle frase zijn, en dan helpt het echt.’
‘Toevallig vanochtend een ‘met-oprechte-deeneming’-kaart gestuurd. Lang nagedacht over wat ik erop moest zetten,’ schrijft T. Hoekstra uit Eersel. ‘Alles wat je schrijft is cliché, gecondoleerd, sterkte, verdriet verwerken, gemis, kracht, steun… Dus toch maar weer gewoon ‘van harte gecondoleerd’ en iets over steun bij het vererken van dit verdriet. Over ‘van harte’ nog lang getwijfeld. Feliciteren doe je van harte, maar condoleren? Toch maar wel, het is vanuit het hart en oprecht. En dan hoop ik dat de nabestaanden (ook zo’n woord!) begrijpen dat ik het goed bedoel en met ze mee leef. Elke reactie, hoe onbeholpen ook, is beter dan niets laten horen.’
Negenennegentig woorden, waar in feite alles mee gezegd is.