De Ombudsman Spreekt
Geplaatst op februari 27, 2004 | Gearchiveerd onder Dossier Kijkwijzer | Reageer
Afgelopen zaterdag schreef de Ombudsman van de Volkskrant een stukje met kritiek op de manier waarop de Volkskrant de afgelopen weken aandacht heeft besteed aan de Kijkwijzer.
Ik help u er doorheen.
Kijkwijzers, meningen, feiten en webloggen
Titel. Moet kunnen.
Op diverse plaatsen in de papieren krant en op de website verschenen afgelopen weken verhalen over de Kijkwijzer, die ouders adviseert of films en televisieprogramma’s geschikt zijn voor kinderen. De stukken stonden op nieuwspagina’s, in de opiniesector, in een weekendbijlage, op de website en in een weblog dat onder de vlag van de Volkskrant verschijnt. Hoewel de plaats van de publicaties telkens verschilde, hadden bijna alle stukken één ding gemeen: de auteur, de zelfstandig gevestigde journalist Jan Kuitenbrouwer.
Dit klopt niet helemaal. Sinds 10 januari stonden in de Volkskrant 21 stukken waarin het over de Kijkwijzer ging, 3 daarvan waren van mij.
Hij deed onderzoek naar de wijze waarop films worden beoordeeld en vindt veel niet goed gaan. Uiteindelijk leidde zijn speurtocht tot een debat in de Tweede Kamer.
Dat is te veel eer. Zoals ik in mijn laatste bijdrage heb uitgelegd stond dat debat al sinds eind 2002 op de agenda.
Die liet deze week de Kijkwijzer overigens grotendeels ongemoeid, maar het kabinet wil producenten die de hand lichten met adviezen van de Kijkwijzer wel strenger straffen.
Verder besloot de Kamer dat ouders een grotere rol moeten krijgen bij het keuren van films en tv-programma’s, en stelde staatssecretaris Clemence Ross een commissie in om na te gaan of kinderen in Nederland voldoende worden bescherm tegen sex en geweld op televisie en n de bioscoop.
Over de inhoud van de kritiek van Kuitenbrouwer gaat het hier niet en evenmin over de vraag of hij gelijk heeft. Wel is interessant hoe het kan dat één en dezelfde persoon erin slaagt zijn boodschap op zoveel plaatsen in de krant te krijgen.
‘Boodschap lijkt me hier niet helemaal het goede woord. ‘Kritische berichtgeving’, zou ik zeggen.
Kuitenbrouwer kreeg in de Volkskrant veel ruimte voor zijn stukken. Het begon met een verhaal verdeeld over twee pagina’s Reflex op zaterdag 10 januari. Daarbij een lange lijst films waarvan de leeftijd niet deugt, gebaseerd op onderzoek van de schrijver.
‘Veel ruimte’ is misschien wat vaag. In totaal waren het 3461 woorden. Dat past op één pagina.’
Het stuk leidde tot veel rumoer, dat zijn weerslag vond in de krant van 16 januari. Op pagina 2 verscheen een nieuwsstuk over het keurmerk van de hand van dezelfde auteur die dit keer als ‘medewerker’ werd aangeduid. De krant gaf hem daarin als verslaggever op een redactionele pagina de ruimte dat te doen wat hij de Kijkwijzer verwijt: als slager zijn eigen vlees keuren.
Hmm, ik denk dat de ombudsman bedoelt te zeggen dat ik optrad als ‘rechter in eigen zaak.’ Niet dat dit zo was, op het moment dat ik een nieuwsstuk schrijf kan ik feiten en opinie echt wel scheiden, maar dat bedoelt hij, denk ik. Of dit ook ergens uit bleek, uit het ontbreken van bepaalde feiten bijvoorbeeld, of een anderszins onjuiste voorstelling van zaken, die vraag blijft onbeantwoord.
De krant beperkte zich niet alleen tot de lezing van Kuitenbrouwer. Op dezelfde dag kreeg de organisatie achter de Kijkwijzer zowel ruimte op Forum als in de brievenrubriek om aan te geven dat de auteur ernaast zit.
Dit klopt. Zij het dat beide brieven beweringen bevatten omtrent vermeende onjuistheden in mijn artikelen, die niet bleken te kloppen en dus, naar de Opinie-redactie later toegaf, beter hadden kunnen worden geschrapt.
Een week later verdedigde die op zijn beurt zijn onderzoek bij het televisieprogramma Rondom Tien, zich diverse keren beroepend op de Volkskrant. Een greep: ‘Wij van de Volkskrant hebben onderzocht’, ‘wij hebben geconstateerd’ en ‘wij hebben sterk de indruk dat’.
Dit klopt. Als de Volkskrant een columnist van, ik noem maar iets, Vrij Nederland citeert, heet dat ook: ‘Vrij Nederland schrijft… etc’ Het gebruik van de pluralis is in de media niet ongebruikelijk. Later heb ik dat ‘we’ overigens gecorrigeerd, maar dat vermeldt O-man niet.
Deze week stond een stuk van zijn hand op de opiniepagina. Weer werd de Kijkwijzer aangepakt. Dit keer meldde de redactie: ‘Jan Kuitenbrouwer is journalist.’ Het is evenwel dezelfde auteur die als medewerker in de papieren krant de taalrubriek ‘Hedenlands’ verzorgt en op de website van de Volkskrant een weblog heeft onder die naam.
Evenwel? Het WNT geeft als synoniemen: ‘niettemin, echter, nochtans.’ Dat suggereert een tegenstelling. Waar zit die hier?
Het log is bereikbaar via de website van de krant. Bovenaan de pagina staat het logo van de Volkskrant. Hedenlands op het web is de afgelopen tijd echter vooral gebruikt om kritiek van de schrijver op de Kijkwijzer te ventileren.
Hmm. Dit weblog, dat sinds eind vorig jaar bestaat, bevat 39 stukjes, waarvan er 4, soms deels, soms zijdelings, over de Kijkwijzer gaan.
Volgens Kuitenbrouwer (was dit) op verzoek van de internetredactie, maar die weerspreekt dit.
Niet op verzoek, met toestemming. Een citaat: ‘Ik neem aan dat de meeste bijdragen over taal zullen gaan, of over taal op internet, en dat hoort allemaal bij Hedenlands, lijkt me. Alleen als het heel erg over internet gaat, kun je een bijdrage doen in ‘over het web’, of in een andere categorie. ”
Aldus een brief van de Internetredactie eind vorig jaar, in de aanloop tot de start van het weblog.
Hoe dan ook, onder de naam de Volkskrant wordt uitgehaald naar de Kijkwijzer. Dat heeft weinig te maken met taalgebruik.
Hoe kan dat? De schrijver is geen redacteur van de krant. Als hij het op televisie heeft over ‘wij van de Volkskrant’ spreekt hij niet namens de krant. Nog onduidelijker is namens wie het weblog op de internetsite van de krant wordt geschreven.
Dat weblog wordt niet ‘namens’ iemand geschreven, maar ‘door’ iemand, te weten ik. In opdracht van de Volkskrant.
De ombudsman schijnt te denken dat je dingen alleen namens iets of iemand anders kunt doen. Als hij iets leest vraagt de ombudsman zich niet af wat er staat, lijkt het, maar namens wie het geschreven is.
Ik vermoed dat dit een bepaalde vorm van bureacratisch denken is.
De ombudsman maakt zich reuze druk over allerlei al dan niet reëel bestaande formaliteiten, maar waarom die belangrijk zijn, wordt niet duidelijk. Waar is de ramp die kon plaatsgrijpen als gevolg van al deze vermeende procedurele overtredingen?
De internetredactie ziet het log als een nieuwe vorm van journalistiek, analoog aan de column in de papieren krant. Voor die columns is de hoofdredacteur eindverantwoordelijk, zoals hij ook verantwoordelijkheid draagt voor de internetsite. De auteur Kuitenbrouwer die de rubriek Hedenlands gebruikt voor kritiek op Kijkwijzer, maakt misschien oneigenlijk gebruik van een rubriek, maar doet dit wel onder de vlag van de hoofdredacteur, ongeacht of die daarvan weet heeft, of niet.
Wat wil de ombudsman hier eigenlijk zeggen? Alles dat in een krant verschijnt is toch de verantwoordelijkheid van de hoofdredacteur? En nogmaals, waar blijft het onschuldige zeilbootje dat als gevolg van dit alles door de mammoettanker Volkskrant werd overvaren? Waar zijn de brokstukken, de schipbreukelingen, de gedupeerde nabestaanden? Waarom moeten wij dit allemaal lezen? Een ombudsman, was dat niet iemand die recht zoekt namens burgers met een klacht? Het stukje is bijna uit, wordt het geen tijd die ten tonele te voeren?
Ook overigens wordt het de lezer moeilijk gemaakt te beoordelen wat de status is van alle stukken over de Kijkwijzer, juist door de vermenging van verslaggever, medewerker, opinieschrijver en weblog-schrijver.
Vermenging? Die hoedanigheden zij niet vermengd, ze hebben zich hooguit afgewisseld. (Althans, in 3 van de 21 gevallen dat de Volkskrant sinds 10 januari over de Kijkwijzer schreef.)
Kan een ‘medewerker’ niet óók ‘verslaggever’ zijn? Dat komt toch wel meer voor? En mag die verslaggevende medewerker of medewerkende verslaggever geen opiniestukken schrijven? Of moet hij dan eerst door de wastunnel? Hoe werkt dat? Met petten? Badges? En wie verstrekt die dan? Is daar een loket voor?
En ‘status’ wat zou hij daarmee bedoelen? De ‘status’ van een artikel, wat is dat? Bedoelt hij het ‘genre’? De kwaliteit?
Dat iemand met een procedure-obsessie ons een inkijkje in zijn bijzondere denkwereld wil geven is op zich een aardig idee, zoiets kan heel interessant zijn, maar dan zou hij misschien toch iets meer moeite moeten nemen om dat universum voor de lezer enigszins invoelbaar te maken.
Dat valt de auteur niet aan te rekenen, hij moet zijn brood verdienen. Maar het geeft wel te denken dat de krant zoveel loketten heeft, dat een handige jongen zijn ei keer op keer onbelemmerd kwijt kan.
Hè hè, eindelijk een leuke zin. Hoewel, dat ei, misschien toch niet helemaal het juiste beeld hier. Als je door gortdroge rapporten zit te bladeren om erachter te komen hoe iets in elkaar zit voelt dat meer als het graven naar water dan het leggen van een ei.
Die ‘handige jongen’, dat ben ik dus.
0-man is blijkbaar niet erg op de hoogte van de freelance-markt. Echt handige jongens weten wel beter dan op basis van een tarief-per-woord reserach-intensieve stukken voor een dagblad te schrijven. Nee, de echt handige jongens treden in vaste dienst, gaan nooit meer weg en zorgen uiteindelijk dat ze ‘ombudsman’ worden, zodat ze een vol senior-salsaris toucheren voor het schrijven (pardon, afscheiden) van 600 woordjes per week. Of hedt klopt doet er niet toe, want niemand mag erop reageren! Ik bedoel, wíe is hier nu de handige jongen?
De hoofdredactie heeft inmiddels enkele lessen getrokken: de medewerker had nooit als verslaggever mogen optreden en de stukken in Reflex worden beter benoemd. Dat is winst. Maar wat te denken van de schrijver van een opiniestuk die zijn Volkskrant-weblog mag gebruiken om zijn gelijk te halen?
Wel weer jammer van dat clichee. ‘Dat is winst’ – als je toch een week de tijd hebt voor zo’n stukje, dan moet er toch een minuutje overschieten om voor zo’n stoplap iets beters te bedenken , zou je zeggen.
Dat ‘gelijk halen’ is ook niet helemaal duidelijk. Een opinieschrijver haalt zijn gelijk niet, die brengt het.
En trouwens, ik was toch medewerker? Of columnist? Of weblogger? Of journalist? Of ‘journalist’? Of ‘auteur?’
Ik weet het zelf langzamerhand ook niet meer.
Wat bén ik in godsnaam?
Jesses, ombudsman, alsjeblieft, vertel het me!
Tja.
Hoe dan ook, het blijft natuurlijk een eerste klas luizenstreek van die 0-man. Er is best een interessante beschouwing te schrijven naar aanleiding van operatie Kijkwijzer, en mijn rol daarin, maar als het bij de Ombudsman om het ‘beleid van de krant’ gaat, waarom lezen we dan niets over de diverse chefs die mijn kopij in de krant zetten?
Beetje laf.
Ben ik een soort hacker die zich op slinkse wijze toegang tot de Volkskrant-kolommen heedft weten te verschaffen?
Bovendien: wat er journalistiek nu eigenlijk is misgegaan, blijft tot de laatste zin onduidelijk. Niet één feit weerlegd of weersproken, niet één inhoudelijke misser wordt er aangewezen!
Vanwaar überhaupt deze exercitie?
Waren er klachten?
Interessant. Van wie precies en hoe luidden ze? We zullen het wel nooit weten.
‘Het gaat niet over de Kijkwijzer-kwestie zelf,’ zegt 0-man, maar dat de Tweede Kamer de Kijkwijzer ‘grotendeels ongemoeid’ zou hebben gelaten wil hij blijkbaar toch nog wel even kwijt. Dat suggereert dat 0-man die kritiek op de Kijkwijzer allemaal maar achterhaalde onzin vindt. Misschien kijkt hij altijd mee met z’n kinderen, misschien kan het hem niets schelen wat zijn kinderen op televisie zien, misschien hééft hij geen kinderen. Moet allemaal kunnen, maar hij is de 0-man van de Volkskrant, voor wie dar er allemaal niet toe zou moeten doen. Die sereen en souverijn boven de partijen zou behoren te staan.
Zijn taakopvatting is me sowieso een raadsel. Enige tijd geleden ging het bijvoorbeeld over de manier waarop politici hun ingezonden artikelen aanbieden. Dat loopt wel eens via de Haagse redactie, schreef hij, terwijl dat formeel via de opinie-redactie moet. Zou het de modale Volkskrant-lezer ook maar iets kunnen schelen via welk luikje dat artikel van Geert Wilders of Agnes Kant in de krant beland is? Waarom moeten Volkskrant-abonnees elke zaterdag lezen over de kanatoorruzietjes die zich de afgelopen week weer ten kantore van hun ochtendblad hebben afgespeeld?
0-man ís helemaal geen ombudsman, hij is een een opziener, een kantoorkoddebeier die zijn berispende memo’s niet in de postvakjes deponeert maar in de krant zet!
En waarom heeft 0-man mij eigenlijk niet gehoord? Iemand die zelf het elementaire principe van hoor en wederhoor niet eerbiedigt, is die wel geschikt als ‘journalistieke geweten’ van een krant? Of is hij de spreekbuis van monkelende backbenchers die het er allemaal niet mee eens zijn en via het loketje van 0-man hun gram kunnen halen jegens deze of gene collega?
In dat geval lijkt zijn rubriek me vooral het symptoom van een ongezonde bedrijfscultuur.
En als die functionaris dan zóiets flikt, waar kun je dan heen, als medewerker/opinieschrijver/’journalist’/columnist/slachtoffer? Is er een ombudsman voor de ombudsman?
Ik bedoel, ik wil me best op m’n hoofd laten schijten, maar dan wel door echte reus graag. Niet door een dwerg op stelten.
Reacties
Laat een bericht achter