Het Rookalarm
Geplaatst op november 6, 2005 | Gearchiveerd onder Geen categorie | Reageer
Wat een enkeling in dit land wel eens voorzichtig opppert, werd vorige week nog eens door een buitenlandse deskundige bevestigd: de manier waarop Nederland op de moord op Theo van Gogh gereageerd heeft, grenst aan de hysterie.
Aldus Jessica Stern, die op de Harvard een studie maakt van religieus geïnspireerd terrorisme en vorige week op Paleis Noordeinde over dit onderwerp een lezing gaf. Als voorbeeld noemde ze het incident met de imam die Rita Verdonk geen hand wilde geven.
‘So what?’
‘Rita, hou je rug recht!’
Aldus de dode filmregisseur tegen de kordate bewindsvrouwe van integratiezaken. Kwezels en rugrechthouders – de nieuwe tweedeling in de samenleving. Dit wordt een week van kwezels die dwepen met rugrechthouders en rugrechthouders die met andere rugrechthouders dwepen, als kwezels.
Hoe zal de geschiedenis terugkijken op de moord op van Gogh?
Hij en Hirsi Ali, de ideologe achter Submission, de film waarvoor hij moest boeten, hebben nu het gelijk aan hun zijde. Zij staan pal voor twee cruciale waarden van de westerse democratie: het vrije woord en de gelijkheid der sexen.
Zal dat zo blijven?
De verwondering van Jessica Stern illustreert al dat die interpretatie niet zo veel afstand verdraagt. Zelfs Amerika, ons grote rolmodel, fronst de wenkbrauwen. De hele wereld weet toch dat je mensen niet ongeremd in hun godsdienst kunt beledigen, zegt Stern, en ook is het evident dat de mishandeling van vrouwen meer een cultureel probleem is dan een religieus. ‘De grote godsdiensten van de wereld stammen uit een tijd dat spieren belangrijker waren dan hersenen,’ stelt zij lakoniek.
Twee hoekstenen van Theo & Ayaan’s Grote Gelijk, twee gevoelige kanttekeningen. Als dat de lijnen zijn waarlangs het oordeel over 2 november 2004 zich ontwikkelt, dan ziet het eindoordeel er voor de overledene niet best uit. Dan was de samenwerking van Ayaan Hirsi Ali en Theo van Gogh de onzalige ontmoeting van twee dwaallichten, elk vertroebeld door zijn eigen obsessie, zijn eigen politieke misverstand. En zullen toekomstige generaties Van Gogh niet zozeer herdenken als de martelaar van een nobel ideaal, maar hooguit als katalysator. Als een Franz Ferdinand: wel de aanleiding, niet de reden. Als wake up call voor het debat over de multiculturele samenleving. Dat decennialang verstikt werd onder een deken van angst en schijnheiligheid, maar, ironisch genoeg, ten tijde van de moord al aardig wakker geschud was. Door Nederlanders die er eerder bijwaren, hun zaakjes beter kenden en een zakelijker toon aansloegen, zoals Frits Bolkestein. Laten we niet vergeten dat Theo van Gogh zelf ook een enorme meeloper was.
Ik weet nog goed hoe hij er plotsklaps, van de ene dag op de andere, ten diepste van overtuigd was dat Joris Ivens een laaghartige collaborateur was van Stalin, Mao en andere communistische massamoordenaars. Hij was niet uit nieuwsgierigheid over Ivens gaan lezen, om op die manier de puzzel van zijn eigen opinie bij elkaar te passen, nee, bij ons op de keukentafel lag de Propria Cures van die week, waarin Michel Korzec Joris Ivens als sovjetpropagandist over de hekel haalde. Theo wist genoeg. Of wat daar stond wel allemaal klopte, of Korzec’s oordeel misschien gekleurd werd door zijn eigen achtergrond, dat kon Theo allemaal niets schelen. Zijn morele rookmelder was aangesprongen en het schrille piepen nam een aanvang. Dat was Theo van Gogh: een rookmelder die nog maar eens opsteekt.
Hetzelfde gebeurde toen hij in 1987 ‘Het Nut Van De Neushoorn’ zag, een voorstelling van cabaret Zak en As, toen bestaande uit Justus van Oel en Erik van Muiswinkel.
Alcohol is voor de heiden, Allah legt zijn schaapjes droog,
Allah kan goed autorijden, Allah krijgt hem steeds omhoog
Allah zal dit land genezen, Allah wordt door niets gestuit,
Allah is een opperwezen, Allah deelt de lakens uit
Zongen ze, op een tekst van Justus van Oel.
Allah weet meer van karate dan die lieve God van ons,
Allah heeft meer heilsoldaten. Allah heeft meer pompstations
Allah heiligt de traditie, geen tampon en geen condoom.
Botte bijl voor de justitie, zo houdt Hij het tuig in toom
Allah eist dat mannen trouwen, met een onbespoten bruid.
Treft u een van Allah’s vrouwen, pak haar dan vooral niet uit
Allah houdt van tolerantie, dat wil zeggen: die van u
Maar wie naakt zwemt op vakantie gaat in Allah’s vleesfondue
Allah houdt van godsdienstvrijheid, dat wil zeggen: die van ons
Maar wie Allah’s wet bestrijdt, verdwijnt in Allahs vleeswagons
Theo wist genoeg.
In een lang artikel, ‘Mijn Jaren met van Gogh’ (te lezen op www.justusvanoel.nl) beschrijft Van Oel wat er daarna tussen hem en van Gogh gebeurde, van die gedenkwaardige avond in 1987 tot die noodlottige ochtend in november 2004. Van Oel schreef het toneelstuk De Pijnbank, later door Van Gogh verfilmd, ze werkten samen aan diverse theaterproducties, en Van Oel schreef de scenario’s voor de veelgeprezen dramaserie Najib & Julia. Maar als een meedogenloze sekteleider beantwoordde Van Gogh de geringste kritiek of tegenspraak met een vorm van terreur waar geen normaal mens tegen bestand is, en toen Van Oel zijn portie gehad had, verbrak hij de vriendschap. Omtrent die minder prettige kant van Theo van Gogh zullen we deze week waarschijnlijk niet veel horen.
Over de doden niets dan goeds, enzovoorts.
Zo profiteert van Gogh van een adagium dat hij zelf als het even kon zo bruut mogelijk overtrad, toen Joris Ivens overleed, bijvoorbeeld, of bij de dood van Gerard Thoolen, die het ook ooit gewaagd had met hem van mening te verschillen. De posthume piëteit die Van Gogh anderen ontzegde is hem van harte gegund, maar het oordeel van de geschiedenis zal hij niet ontlopen, en dat begint nu, een jaar na zijn dood, al te kantelen.
Reacties
Laat een bericht achter