Impliciete associaties II
Geplaatst op augustus 22, 2007 | Gearchiveerd onder Geen categorie | Reageer
In het boek Freakonomics (Bezige Bij), waarin de tegendraadse econoom Steven Levitt het antwoord zoekt (en vindt) op de meest bizarre vragen, staat onder andere een analyse van het wegstemgedrag van deelnemers aan de quiz The Weakest Link. Aan het einde van elke vragenronde dragen alle deelnemers iemand voor voor uitschakeling. Stemmen deelnemers volledig in overstemming met hun persoonlijke belang, vroeg Levitt zich af, (dat wil zeggen: eerste de zwakkere en vervolgens de sterkere eruit) of spelen op de achtergrond wellicht ook andere dingen mee? Een paar weken geleden schreef ik hier over de Implicit Associations Test van een onderzoeksgroep van de universiteit van Harvard, bedoeld om na te gaan of er bij vooroordelen en discriminerend gedrag misschien ook onbewuste mentale krachten een rol spelen, impliciete associaties waarover we geen controle hebben. Dat onderzoek van Levitt zou een soortgelijk effect aan het licht kunnen brengen, maar de resultaten wijzen toch in een andere richting. Van discriminatie van zwarte deelnemers, of vrouwelijke, blijkt geen sprake. Vrouwen en kleurlingen worden niet minder fair behandeld dan andere deelnemers, maar bejaarden en latino’s wel! Levitt speculeert dat discriminatie van zwarten en vrouwen (in de VS) sociaal gezien dermate uit den boze zijn dat mensen er voor geen prijs op betrapt willen worden, waarop ze alsnog toegeven aan hun vooroordelen omtrent twee andere, minder geprofileerde groepen. Dat is het verschil met die testst van Harvard, daar kun je niet ‘shoppen’, het gaat om één kwestie, één vooroordeel en alles is erop gericht bewust, sociaal gewenst gedrag te onderdrukken ten gunste van je ‘ware’ opvattingen.
Bezoek die site eens en doe een paar van die tests, schreef ik, na de zwart-blank-proef tot mijn eigen verbazing met voorbeeldig resultaat te hebben afgelegd. Als ‘moeder met een blanke, zwarte, en bruine zoon, een zwarte pleegzoon, de eerste drie met blanke vriendinnen, de laatste met een zwarte en daarbij weer een heerlijk zwart jongetje (dit allemaal even voor uw statistiek !!!) was ik natuurlijk nogal geïnteresseerd, vooral omdat mij nogal eens indringend wordt gezegd waarbij ook dringend wordt gekeken, dat een mens noooooit blanco kan denken,’ schrijft José de Groot-Stelma. Wat blijkt? ‘GODDANK! – een keurig neutrale uitslag.’ Zou het haar moederhart zijn, dat geen onderscheid toelaat?
‘Dit moet ik even verwerken:’ schrijft Douwe de Vries, die ook betrapt werd op een sterke voorkeur voor blank. Douwe begrijpt het niet: ‘Ik en een wilders-automatisme?! En dat terwijl hij al jarenlang vrijwilligerswerk in Afrika doet, waar hij ook ‘echte, zwarte tot zeer zwarte vrienden’ gemaakt heeft. Interessant. En ik, met mijn geringe Afrikaanse connecties, scoor veel beter. Dat zou betekenen dat niet onbekend onbemind maakt, maar juist békend. (Zoals de Engelsen zeggen: familiarity breeds contempt.) Voorlichtingscampagnes gebaseerd op de gedachte dat kennis vooroordelen wegneemt, hebben dan dus geen kans van slagen. Bij Coco Hoek uit Leiden is het andersom. Zij is ‘blank’ maar vertoont een lichte voorkeur voor gekleurde mensen, en dat juist ondanks haar ervaring, als taaldocente, dat gekleurde leerlingen vaker zomaar wegblijven dan ‘blanke’ en zij dat bij het aannemen van personeel wel degelijk zou meewegen.
Dat is het lastige van zulke tests: wat je doet wordt uiteindelijk bepaald door impliciete én expliciete associaties, en dat je impliciet niet discrimineert is geen garantie dat je het expliciet ook niet doet, en een sterke impliciete voorkeur voor de ene huidskleur boven de andere betekent niet automatisch dat je daar ook naar handelt. En zoals wel blijkt uit Levitt’s onderzoekje naar The Weakest Link, zijn we prima in staat bepaalde vooroordelen te onderdrukken, tenminste, als er op ons gelet wordt. Dat is het probleem bij discriminatie op de arbeidsmarkt: de werkgever is vrij in zijn keuze, en niemand kan hem dwingen zijn wáre motieven prijs te geven.
Nu schiet mij ineens iemand te binnen van wie ik heel graag zou weten hoe zíj in die test zou scoren. Als ik haar zover krijg hem te maken, kom ik erop terug.
Reacties
Laat een bericht achter