Boze verpleegsters – bel de AIVD!
Geplaatst op februari 15, 2013 | Gearchiveerd onder NRC HANDELSBLAD, The Semidaily Kuitenbrouwser | 3 Reacties
Over het McCarthyisme van de polder.
‘Als Jan Mulder met pensioen gaat, zal op de Nederlandse televisie geen boosheid meer zijn,’ schreef ik hier nog niet zo lang geleden. ‘Hoho,’ zei mijn vrouw toen ze dat las, ‘jij vergeet Prem!’ Ach, natuurlijk.
Wij groeien toe naar een cultuur zonder openbare boosheid, was mijn stelling in dat stukje. De grote naoorlogse komieken – vulkanen van boosheid. Archie Bunker was de laatste, of dat andere karakter van Norman Lear, gespeeld door Rijk de Gooijer in Tot De Dood Ons Scheidt. ‘Hij kan heel mooi bóós worden’, zei men dan, een uitdrukking die je zelden nog hoort.
Toen in de jaren tachtig ook fors bezuinigd werd door het kabinet, gingen de ambtenaren de straat op met de leuze ‘Boos op Koos.’ Koos was Koos Rietkerk, de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken. Dat woordgebruik was toen nieuw. In de sociaal-politieke arena konden partijen ‘ontstemd’ zijn of ‘verontwaardigd’, maar ‘boos’ was te informeel, te volks. ‘Boos op Koos’ zou het startschot blijken voor een superlatievenwedloop, ‘boos’ maakte al gauw plaats voor ‘woedend’, woedend voor ‘razend’ en razend voor, het voorlopige eindpunt, ‘ziedend’. Rutte, Samsom, Wilders, of hun partijen als geheel, ze zijn met regelmaat woedend, razend of ziedend. En laten we ‘furieus’ niet vergeten, in politiek Den Haag is men ook vaak furieus. Maar het is slechts taal. Boosheid voor de bühne. Verontwaardiging als vermaak. Mediafurie. ‘Premwoede’, noemde Bas Heijne het laatst.
Georganiseerde verontwaardiging is op z’n retour. De woede van de VVD, onlangs, naar aanleiding van de inkomensafhankelijke zorgpremie, bleek grotendeels een mediaverzinsel. Alexander Pechtold verwijt de collega’s graag dat ze ‘boze burgers naar de mond praten’ – het woord ‘boze’ geïntoneerd met maximale verachting. Alsof een integer politicus alleen naar redelijke, tevreden burgers moet luisteren. In het poldermodel en het neoliberalisme is geen plaats meer voor boosheid. Sociale rechtvaardigheid wordt niet bereikt door strijd en verzet, maar door onderhandeling en dialoog.
Kon je in de jaren zeventig zelfs van je oma een schouderklopje krijgen als je ‘aksie’ ging voeren (‘Goed zo kind, neem je wel een sinaasappel mee?’), anno vandaag oogst je met zulke plannen vooral een meewarig hoofdschudden. Neem de Utrechtse studente Joanna, die op de verjaardag van de vorstin werd gearresteerd omdat zij tegen de monarchie demonstreerde. Toen zij daags daarna op televisie over nog meer strijdbare plannen bleek te beschikken, was het hoongelach in het digitale koffiehuis niet van de lucht. Wat een gekkin. Éng ook, met al die overtuiging.
Het NRC-stuk van Jos Verlaan over de symbolische bezetting door boze zorgwerkers van het Sarphatihuis, onlangs in Amsterdam, sprak eveneens boekdelen. Een (niet-dienstdoende) arts kon even het gebouw niet in en er werd ‘op ramen gebonsd’, noteert hij geschokt. In de hoogtij van het actiewezen werden dat soort details – en erger, denk aan Rara – vergoelijkt als de onvermijdelijke bijverschijnselen van een gezonde democratie, nu worden ze middels termen als ‘militant’ en ‘radicalisering’ geframed als een schokkende aantasting van de rechtsorde. En omgekeerd: een feit dat toen in de berichtgeving een prominente plek had gekregen, dat er in de zorg 100.000 banen op de tocht staan, wordt in een bijzin afgedaan. Het Mccarthyisme van de polder.
Want de moderne idealist is geen activist, maar een burgemeester in oorlogstijd, die onvermoeibaar tot diep in de nacht vergaderd heeft om nóg erger te voorkomen. En nu op zijn achterban een klemmend beroep doet: alsjeblieft, niet boos worden. Zelf hebben zij dat van hun mediatrainer geleerd: nooit, nee echt nooit boos worden. Boosheid bewijst namelijk dat je geen macht hebt. En door nooit boos te worden, wek je vanzelf de indruk dat je wél macht hebt.
Politieke verontwaardiging is gedelegeerd aan specialisten als Jan Mulder en Prem, die plaatsvervangend ons hart luchten, naar huis rijden en een rekening schrijven. Gaat er één ‘n stapje verder, met een oproep, bijvoorbeeld – zie de actie van Jelle Corstius – dan is de verwarring alom. Wacht even, is dit nu bühneboosheid, of méént hij het?
Aanpassing en gelatenheid, berusting en acceptatie, dat zijn de waarden die media en politiek ons sinds de jaren tachtig voorhouden als het gaat om sociale en economische ontwikkelingen. Actie is zinloos en zelfs gevaarlijk. There is no alternative, riep Margaret Thatcher, en de wereld trapte er in. Zo heeft de gewone man zich een belangrijk machtsmiddel laten ontfutselen, misschien wel het enige dat hij heeft: zijn boosheid. Niet als doel, maar als middel om gehoord en gezien te worden.
Demonstreren, actievoeren, bezetten, staken, het zou eigenlijk weer normaal moeten worden. Pas als dat ooit gebeurt, weten we dat het neoliberale tijdperk voorbij is.
Reacties
3 Reacties to “Boze verpleegsters – bel de AIVD!”
Laat een bericht achter
Je vergeet een geweldige boze man, Wim de Bie, o.a. in de rol van Duitse leraar! met schuim in de mondhoeken werd de boosheid bitter spuwend de buis op geslingerd! Met enige schroom keek je als een konijntje in de koplampen naar deze oprecht woedende man; geweldig!
Dag Jan,
Dat heb je zo in een administratieve dictatuur, alles gereguleerd en geregiseerd, zelfs het in beroep gaan ergens tegen. Bovendien hebben wij , de opvoeders van na de tweede wereldoorlog, onze kinderen geleerd, zich netjes te gedragen en “het systeem” niet te verstoren. Het op eeuwige groei gestoelde systeem is zo goed als failliet Toch is er een zeer zwakke schakel, zoniet de achilleshiel, namelijk het kanaal waarlangs alles verloopt, internet. Stel je eens voor dat alle werklozen die wekelijks meerdere keren moeten solliciteren, al hun sollicitaties niet alleen naar de werkgevers sturen, maar tegelijk een kopie naar de ministerpresident en z’n kabinet, alle fractievoorziiters van de Tweedekamer, het ministerie van SZW, alle vestigingen van het UWV en alle sociale diensten. Direct er achteraan de afwijzing, voorop gesteld dat je die ooit krijgt. Wedden dat de boel vast gaat lopen. Dus bezetten gaat nog steeds wel, je moet alleen het juiste bezetten en belegeren.
Met vriendelijke groeten,
Piet Hoek
Dag Jan,
Je klok staat nog op zomertijd.
Piet Hoek